Adrenalin (Epinefrin); kardiyak arrest, anafilaksi, semptomatik bradikardi ve hipotansiyonda uyguladığımız günümüz acil servislerinin olmazsa olmaz ilaçlarından biridir. Kardiyak arrestte erişkin hastalarda 3-5 dk'da 1 mg adrenalin uygulanacağını her hemşire bilse de anafilaksi, semptomatik bradikardi ve hipotansiyonda adrenalinin hangi miktarla seyreltilerek uygulanacağı konusunda yeni başlayan hemşireler ve öğrencilerde kafa karışıklığı oluşmaktadır. Bu yazı daha bu kavramlarla karşılaşmamış ya da kafa karışıklığı olan öğrenciler ve hemşirelere hitaben yazılmıştır.
1:1000, 1:10000 ve 1:100000'lik Adrenalin nedir ve neden önemlidir?
1/1000'lik (binde birlik) adrenalin derken 1 mg/1 cc adrenalin, 1/10000'lik (onbinde birlik) adrenalin derken 1 mg/10 cc'lik adrenalin, 1/100000'lik (yüzbinde birlik) derken 1 mg/100 cc'lik adrenalin kastedilmektedir. Yani bu üç oran da 1 mg'lık adrenalinin SF'le seyreltilmiş farklı oranlarıdır. 1 mg/1cc (1/1000) adrenalin genellikle sulandırılmaya gerek duyulmaksızın zaten sıklıkla ampul formunda karşımıza çıkmaktadır.
Not: Yazımda kolaylık olması ve dosyalarda yer kaplamaması amacıyla 1/1000 yerine %0,1 ya da %.1, 1/10000 yerine %0,01 ya da %..1, 1/100000 yerine %0,001 ya da %...1 şeklinde oranların kısaltılarak ifade edildiğini görebilirsiniz.
Resim 1: 1 mg/1 cc adrenalin (Yani 1/1000'lik adrenalin)
Not: Konumuzun biraz dışında olsa da unutmamalıyız ki en sık bulunan adrenalin ampul formu 1 mg/1 cc yani 1/1000'lik adrenalin olsa da 0.5 mg/1 cc ya da 0.25 mg/1 cc'lik adrenalin formları da hastanelerde bulunmaktadır. Bu nedenle her tedavi uygulamamızda olduğu gibi adrenalini de hazırlamadan önce doğru ilaç ilkelerine dikkat ederek adrenalinin hangi mg'da olduğunu kontrol etmemiz önemlidir. Acil durumlarda bu kontrolün yapılması zaman kaybı olarak görülmemelidir (aslında ek bir zaman da almamaktadır) ve rutin kontrollerde her ihtimale karşı gözden kaçabileceği düşünülerek farklı dozdaki ampul formları ayrılmalıdır.
Resim 2: 0.5 mg/1 cc adrenalin ampul formuna bir örnek
"O halde 1/10000 ve 1/100000'lik ampul formları da mı var mı?" sorusu aklınıza gelmiş olabilir ancak kısaca cevap vermek gerekirse "hayır". En azından Türkiye'de yok. Amerika'da ve Avrupa ülkelerinin bir kısmında CPR için toplam 10 cc'lik 1/10000'lik hazır enjeksiyon preparatları ve ampuller bulunsa da ülkemizde bulunmamaktadır.
Resim 3: Yukarıda bulunan 1 mg/1 cc (1/1000) Adrenalin, aşağıdaki 1mg/10 cc 1/10000'lik Adrenalin
Resim 4: 1 mg/ 10 cc yani 1/10000'lik hazır enjeksiyon preparatı
Peki adrenalini neden seyreltmemiz gerekmektedir? Çünkü adrenalin farklı endikasyonlarda farklı oranlarda, farklı yollardan (IM, IV gibi) uygulanmaktadır. Örneğin anafilaksi durumunda erişkin bir hastada 0.5 mg adrenalin IM yolla uygulanacaksa 1 mg/1 cc'lik adrenalinin yarısını çekip uygulayabiliriz. Kas içi emilimi yavaşlatacağı için seyreltilmesine gerek yoktur. Ancak kardiyak arrestte de kullandığımız 1 mg/1 cc adrenalin ampul IV uygulandığında ardından sıvı gönderilmezse önemli bir kısmı branülde kalmaktadır. Ayrıca pediatrik dozlarda adrenalini 10 cc'ye sulandırarak uygulamak (pediatrik hastalarda 0.01 mg/kg uygulanır) dozu ayarlamamızı kolaylaştırmaktadır. Bu nedenlerle kardiyak arrest durumunda adrenalin uygulamasının pratik olması amacıyla yukarıda da bahsettiğimiz yurt dışında bulunan 1/10000'lik ampuller ya da hazır enjektör preparatları üretilmiştir.
Not 2: Kardiyak arrestte 1 mg adrenalinin 10 cc SF ile sulandırılarak uygulanması (1/10000'lik adrenalin uygulanması) gerektiği kimi uzmanlar tarafından vurgulansa da 1 mg/1 cc yani 1/1000'lik adrenalinin ardından sıvı gönderilerek uygulanması ile (branülde kayıp doz kalmaması için) 1/10000'lik adrenalinin ardından sıvı gönderilerek uygulanmasının karşılaştırıldığı bilimsel bir çalışma literatürde bulunmamaktadır.
Kayıp doz kalmaması için benim gözlemlediğim, pratik olarak acil servislerde her 3-5 dk 1 mg/1cc adrenalin ampulden enjektöre çekilerek sulandırılmadan uygulandıktan sonra hemen ardından önceden hazırlanmış bolus SF gönderilmektedir.
1/100000'lik adrenalin yani 1 mg adrenalinin 100 cc'ye SF'le sulandırılması ise semptomatik bradikardi ve hipontansif hastalarda tercih edilmektedir. Ancak yanlış anlaşılma olmaması için belirtmeliyim ki diğer oranların aksine 1/100000'lik adrenalin hazırlandığında hepsinin gönderileceği anlaşılmamalıdır. Örneğin semptomatik bradikardi ya da hipontansif bir hastada 1/100000'lik adrenalin hazırlamak için 1 mg/1 cc adrenalini 100 cc SF içinde sulandırır (ya da 10 cc'lik enjektöre adrenalini çekip SF'le 10 cc'ye tamamlayıp içinden 1 cc çekip, çektiğimiz sıvıyı da SF'le 10 cc'ye tamamlarız) ordera göre genellikle hazırladığımız bu solüsyonun yalnızca 1-3 cc'sini uygularız. Yani burada amacımız ordera göre 10-30 mcg adrenalin uygulamak için elimizde bulunan ampuldeki 1000 mcg (1mg) adrenalini sulandırarak hedeflediğimiz doza ulaşmaktır.
留言